اپیدمیولوژی آلودگی هوا، روند مطالعات و چالش‌های پیش رو

چکیده

مقدمه: مطالعات زیادی طی چند دهه اخیر در خصوص اثرات آلودگی هوا بر سلامت انسان انجام شده­اند ولی هیچ یک تا کنون نتوانسته­اند به­طور جامع و مناسبی به بررسی کلیه اثرات آن بپردازند. در این مقاله قصد داریم با بررسی نمونه­ای از مطالعات انجام شده در خصوص اثرات آلودگی هوا بر سلامت در 19 سال گذشته، روند مطالعات و مشکلات آن­ها را بررسی نماییم.

مواد و روش­ها: با استفاده از جستجوی کلید واژه­های مرتبط با آلاینده­های هوا و اثرات آن­ها بر سلامت در بانک (ISI) Web of Science طی سال­های 1990 تا 2009 مقالات مرتبط استخراج شد و با مطالعه نمونه تصادفی مشتمل بر 50 مقاله از هر سال و مطالعه چکیده مقالات، نوع مقاله (متدولوژی مورد استفاده) و یا حیطه آن (بررسی مواجهه، ارتباط مواجهه با پی­آمد، بررسی در محیط­های باز یا بسته و یا بحث­های متدولوژیک و آماری) مشخص گردیده و روند آن­ها طی زمان بررسی گردید. در خاتمه با جمع­بندی مطالعاتی که اخیراً در خصوص روش­شناسی اپیدمیولوژی آلودگی هوا منتشر شده‌اند، چالش­های این نوع مطالعات مورد بحث قرار گرفته‌اند.

يافته‌ها: بیش از 5700 مقاله که طی مدت 19 سال (از 1991 تا 2009) منتشر شده بودند حاصل شد. مطالعات مروری حجم قابل ملاحظه­ای از مقالات منتشر شده را به خود اختصاص داده بودند. با گذشت زمان سهم مطالعات مروری کاهش یافته و نسبت مطالعاتی که به موضوعات متدولوژی و به خصوص بررسی مواجهه پرداخته بودند افزایش یافته است. در مجموع، چه در مطالعات قدیمی و چه در مطالعات نسبتاً جدیدتر سهم ناچیزی به بررسی اثرات آلاینده­های فضاهای بسته (indoor) اختصاص یافته است. روش­های نسبتاً جدیدتر نظیر case-crossover نیز کمابیش بین مطالعات منتشر شده مشاهده می­شوند. چالش اصلی که در زمینه اپیدمیولوژی آلودگی هوا وجود دارد این است که هیچ نوع مطالعه­ای نمی­تواند به همه جنبه­های اثرات آلودگی هوا بر سلامت انسان به درستی بپردازد: مطالعات قدیمی­تر از الگوی بیماری­های واگیردار برای این منظور استفاده کرده­اند. دراین قبیل مطالعات تنها اثرات افزایش­های ناگهانی و بسیار شدید آلودگی هوا قابل بررسی است. در نسل بعدی از مقایسه­های بین مکانی استفاده شده که گرچه توانایی بررسی اثرات مزمن مواجهه با آلودگی هوا را دارد و ماحصل آن بسیاری از استانداردهای آلاینده­های هواست ولی به شدت تحت تأثیر اثرات متغیرهای مخدوش­کننده متعدد فردی و محیطی قرار دارد. باید توجه داشت اهمیت آلودگی هوا آن است که بر بخش بسیار بزرگی از جامعه تأثير دارد، لذا یک خطر نسبی خیلی کوچک (در حد 02/1) می­تواند تعداد زیادی پی­آمد اضافی به همراه داشته باشد. از طرف دیگر این ارتباط نسبتاً کوچک، به سادگی می­تواند تحت تأثیر مخدوش­کننده­ها ایجاد و یا پوشانده شود. نسل سوم مطالعات اپیدمیولوژی آلودگی هوا به مقایسه شاخص­های سلامت یک مکان در زمان­های مختلف اختصاص دارد که سعی در حذف مخدوش­کننده­های فردی دارد، گرچه انواع دیگری از مخدوش­کننده­ها هم­چنان مشکل آفرین خواهند بود. هم­چنین این دسته از مطالعات قادر به بررسی اثرات مواجهه طولانی مدت با آلاینده­ها نیستند. مشکلات دیگری در زمینه این قبیل مطالعات وجود دارد که تا حدودی همه انواع مطالعات را تحت تأثیر خود قرار می­دهند: نواقص موجود در اندازه­گیری مناسب مواجهه، همزمانی مواجهه با چند آلاینده و اثرات متقابل مواجهه با آن­ها، تحرک افراد بین محیط­های مختلف با غلظت­های مختلف (به خصوص بین فضاهای بسته و باز) و مشکل چگونگی تخصیص مواجهه به آن­ها، مشکلات موجود در اندازه­گیری سطوح الاینده­های درون فضاهای بسته و...

نتیجه­گیری: علی­رغم پیشرفت قابل ملاحظه در یافته­ها و روش­شناسی مطالعات اپیدمیولوژی، هنوز هم مشکلات اساسی در بررسی اثرات سلامت حاصل از مواجهه با آلودگی هوا وجود دارد.