نمونه‌گیری فاز اول کوهورت چشم پزشکی شاهرود: تجربه استفاده از رابطان سلامت

چکیده

مطالعه کوهورت چشم پزشکی شاهرود با هدف فراهم نمودن یک مطالعه آینده­نگر برای تعیین شیوع و بروز بیماری­های اصلی چشم در سنین بالا و مشخص کردن تعیین­کنندگان آن طراحی و اجرا شده است که فاز اول آن در سال­های 1387 و 1388 انجام شده است. جامعه هدف در اين مطالعه افراد بين 40 تا 64 سال شهر شاهرود مي­باشند. مطابق سرشماري سال 1385، جمعيت اين گروه سني 28779 نفر مي­باشد و حدود يک ششم اين جمعيت (5 هزار نفر) جهت ورود به اين مطالعه در نظر گرفته شدند. به­منظور ورود بيش از 5000 نفر به مطالعه و با در نظر گرفتن ميزان مشاركت حداقل 80% برای دعوت بيش از 6000 نفر براي شركت در مطالعه برنامه­ريزي صورت گرفت. به­وسيله روش نمونه­گيري چند مرحله­اي (Multistage sampling) از شهر شاهرود نمونه­ها انتخاب شدند به نحوي که در مجموع تعداد 300 خوشه و حجم نمونه در هر خوشه 20 نفر در نظر گرفته شد. با توجه به اينکه در شبکه بهداشتی، جمعيت شاهرود تحت پوشش 9 مرکز بهداشتي درماني مي­باشد با در نظر گرفتن هر مرکز به­عنوان يک طبقه تعداد خوشه­ها متناسب با جمعيت هر مرکز محاسبه گرديد. سرخوشه­هاي هر مرکز به­روش سيستماتيک از بين شماره پرونده­هاي خانوار موجود در مراکز بهداشتي درماني مشخص گرديد. پس از شناسايي سرخوشه­ها از سمت راست خانوار سرخوشه خانوارهاي مجاور تا يافتن کل افراد هر خوشه (20 نفر) مورد بررسي قرار گرفتند. مصاحبه­گران ماهر با مراجعه به منازل، افراد 40 تا 65 سال هر خانوار را جهت مراجعه به مرکز انجام معاينات چشم پزشکي توجيه و راهنمايي نموده و پس از تکميل فرم اطلاعات اوليه دعوتنامه کتبي در اختيارشان قرار دادند. مصاحبه­گران مطالعه حاضر از ميان رابطان سلامت انتخاب شده­اند كه در سيستم مراقبت­های بهداشتي اولیه ايران از ميان مردم و به­صورت داوطلبانه انتخاب شده و رابط بين مردم و سيستم بهداشتي مي­باشند. اين افراد اعتبار و مقبولیت خوبي بين مردم داشته و آموزش­هايي كه در سيستم بهداشتي مي­گيرند را به مردم منتقل مي­نمايند. به كارگيري رابطان در دعوت مردم براي شركت در مطالعه بسیار مؤثر بوده است به طوری که در فاز اول مطالعه با مراجعه به درب منزل افراد مجموعاً 6311 نفر دعوت شدند که از این میان 5190 نفر با در صد مشارکت 2/82 درصد در مطالعه شرکت کردند. در صد مشارکت در 9 مرکز شهر از 5/77 تا 7/87 درصد متغیر بود. تجربه موفق به­کارگیری رابطان سلامت در انجام نمونه­گیری­های مطالعات آتی قابل توصیه است.